Kiedy mówimy o grobach Romów, z pewnością pierwszym skojarzeniem będą ich kolorowe zdobienia. A co z resztą? W jaki sposób Romowie świętują święto Wszystkich Świętych? O tradycji i tym, co ważne – mówi Bogdan Trojanek – lider i założyciel Terne Roma, prezes Królewskiej Fundacji Romów oraz człowiek rządowej komisji ds. Mniejszości Narodowych i Etnicznych.
Panie Bogdanie, listopad to miesiąc, w którym szczególnie wspominamy naszych bliskich zmarłych. Jak w Waszej tradycji przeżywa się święto Wszystkich Świętych?
Na pewno nie przeżywamy tego każdy indywidualnie, lecz według przekazów rodziców, dziadków, z pełnym szacunkiem, czcią, pamięcią, muzyką. Obchodzimy Święto Zmarłych według prawa boskiego i romskiego.
Ktoś może powiedzieć, że bogate groby Waszych zmarłych to już przesada… Spotkał się Pan z komentarzami na ten temat?
Niejednokrotnie spotkałem się z przepychem a nawet z kiczem grobów zmarłych, ale to jest dowód na to, że społeczeństwo większościowe tak mało wie o naszej tradycji i kulturze. Nie wiem czyja to jest wina, czy nasza, że się nie otwieramy czy społeczeństwa większościowego, ale to jest dowód właśnie na to, że powinniśmy bardziej się poznawać i interesować kulturami, które żyją w Polsce. Ten przepych płynie tylko z naszego szacunku do osoby zmarłej, nie dlatego ze chcemy udowodnić bogactwo, a dlatego, że ta osoba wychowała się w tej tradycji i kulturze.
W jaki sposób oddajcie cześć zmarłym? Modlitwa? Odwiedzenie cmentarza?
I jedno i drugie jest bardzo ważne. Na co dzień jest osoba w modlitwie wspominana i niekoniecznie są to słowa biblijne, a raczej to są słowa swoje, płynące z serca. Często bardzo prosimy osobę zmarłą o wstawiennictwo do Pana Boga, o zdrowie, o opiekę… Wierzymy w to, że ta osoba zasłużyła sobie na to, aby móc prosić Stwórcę naszego właśnie o opiekę nad nami, tu na ziemi.
Uczy Pan o szacunku, mówi o miłości… I nie wstydzi się Pan mówić, że – jak Pan śpiewa – „jesteśmy dziećmi jednego Boga”?
Wielokrotnie w wywiadach mówię, że szacunku nauczyła mnie moja babcia. Nie miała fakultetów, ani nie miała tytułu profesora, ale miała w sobie wielką miłość do drugiego człowieka, o której mi i moim braciom opowiadała każdego wieczoru przy ognisku. Jakie wielkie ma znaczenie w życiu człowieka miłość . Osoba, która przeżyła dwie wojny światowe, która czuła i widziała strach, głód, wojnę, zawsze powtarzała nam, że jak będą na świecie ludzie dobrzy i będą się kochać, to nigdy wojny nie będzie. Uczyła nas miłości do bliźniego, bo Bóg będzie kochał ludzi, którzy miłują drugiego człowieka.
Jakie wspomnienie z dzieciństwa – związane ze świętem zmarłych – najbardziej utkwiło Panu w pamięci?
One się nie zmieniły, były 40 lat wcześniej takie jakie są dziś. Bo tylko może kwiaty się zmieniają na grobach, które są coraz ładniejsze. Chciałbym podzielić się tu swoją myślą… niewiele osób by poszło na cmentarz w nocy, a dlaczego właśnie w tym dniu nie boimy się i z ochotą idziemy na cmentarz? Każdego siedzącego w domu człowieka „ciągnie” by iść jak najszybciej na cmentarz i nie ma w tym żadnej obawy, ale jest radość. Czy to nie jest moc?
Temat śmierci jest tematem tabu w Państwa rodzinie?
Temat tabu? Wręcz odwrotnie. Mówi się o śmierci, o lepszym świecie, o bliskich, że tam właśnie taborują i śpiewają dla Pana Boga i że ten, co się urodził, umrzeć musi, i godnie na tą śmierć musi się przygotować, żeby doznał łaski bożej.
