Relacja ucznia z nauczycielem może trwać aż kilka lat lub zaledwie kilka minut. Może być rozmową, słuchaniem wykładu, obserwowaniem w działaniu, lub drogowskazem postępowania w dalszym życiu. Kontakt ucznia z nauczycielem może stać niespodziewaną przygodą, sposobem na lepsze poznanie siebie i podzielenie się swą życiową pasją. Sztuką jest spotkać nauczyciela z prawdziwego zdarzenia. Jeszcze trudniej jest rozpoznać w drugiej osobie uważnego ucznia. Spotkanie nauczyciela z uczniem może być jedną z najciekawszych relacji w ich życiu.
Kontakt nauczyciela z uczniem niejednokrotnie obfituje w zaskakujące sytuacje, wyzwania i problemy wychowawcze. Nauka wymaga wysiłku, często to od nauczyciela zależy to, w jakim stopniu uczeń jest gotów pokonać lenistwo, wygodę i przyzwyczajenie oraz podjąć ryzyka zgłębiania wiedzy z jakiejś, dotąd bliżej nieznanej mu dziedziny. W relacji nauczyciel – uczeń każdy ma ściśle określone zadania, bowiem nauczyciel ma wskazać kierunek i sposób, w jaki uczeń może pokonać własne ograniczenia. Celem ucznia jest podążanie drogą swojego własnego rozwoju, a nauczyciel ma pilnować, by uczeń z drogi tej nie zbaczał. W reakcji na kontakt ucznia z nauczycielem może pojawić się zachwyt i uwielbienie, czasem złość, chęć i obrony swojego stanowiska, potrzeba rywalizacji lub opór, a nawet poczucie niemożności, czy strach. Uczeń za wszelką cenę stara się pozostać sobą, nauczyciel zaś dąży do jego zmian. Na co powinny zwrócić uwagę obie strony, aby doświadczenie wspólnej relacji było pozytywne i dla nauczyciela, i dla ucznia?
Oto kilka pytań, które warto sobie postawić w sytuacji konfrontacji nauczyciel-uczeń:
- Czy wzbudzam sympatię i zaufanie w drugiej osobie?
- Jak nawiązuję kontakt?
- Co wnoszę do kontaktu?
- Co mogę ofiarować pomagając?
- Czego oczekuję od drugiej strony pomagając?
- Czy są granice pomagania – jeśli tak, to jakie?
Trzeba podkreślić, że na kształt relacji pedagoga z uczniem wpływa niewątpliwie sposób komunikacji pomiędzy nimi. W tradycyjnym modelu kształcenia można dostrzec pewną tendencję do prowadzenia z uczniem tzw. dialogu intelektualnego. Dialog intelektualny jest zakładaniem istnienia jednej i obiektywnej prawdy, dostępnej z poziomu nauki. W takim sposobie komunikacji brakuje relacji symetrycznej, albowiem nauczyciel z założenia ,,ma zawsze rację”, w związku z tym stawianie pytań nie pełni funkcji twórczej (odpowiedzi dawane przez ucznia są z góry zakładane zgodnie ze scenariuszem lekcji przygotowanym wcześniej przez nauczyciela). Na szczęście są jednak i tacy nauczyciele, którzy starają się traktować swych uczniów podmiotowo i w związku z tym starają się o nawiązywanie z nim głębszej relacji, czyli tzw. dialogu egzystencjalnego. Dialog egzystencjalny to po prostu rodzaj spotkania. Jest to spotkanie co najmniej dwóch wolnych i otwartych na siebie osób, które we wzajemne relacje wkładają ,,całe serce”, a nie tylko sferę racjonalną. Celem rozmówców uczestniczących w dialogu egzystencjalnym nie jest dojście do jednej obiektywnej prawdy, ale wspólne jej dochodzenie, a zatem brak tu tradycyjnego podziału na mistrza i ucznia – relacja pomiędzy nimi jest symetryczna.
Rola pedagoga w indywidualnym rozwoju ucznia.
Zanim omówimy pokrótce rolę pedagoga w indywidualnym rozwoju ucznia, warto wymienić cechy dobrego pedagoga. Oto najważniejsze spośród nich:
– podmiotowe podopiecznych (uczeń jest wartością autonomiczną i autoteliczną)
– postawa autentyczna (pedagog to osoba szczera, zachowująca się w sposób naturalny)
– całościowe podejście do człowieka (uwzględniające emocje, psychikę oraz rozwój fizyczny)
– motywowanie uczniów do twórczego rozwiązywania problemów
– pedagog powinien pełnić rolę facylitatora, czyli osoby, która stwarza podczas zajęć dobry nastrój i daje poczucie uczniom bezpieczeństwa
– pedagog powinien podejmować systematyczną pracę nad własnym rozwojem (aby zyskać doświadczenie, jak ten proces przebiega i mieć lepszy wgląd w rozwój swoich podopiecznych)
– akceptacja podopiecznych bez względu na przekonania, sposób bycia oraz wygląd
Mówiąc o rozwoju ucznia trzeba przede wszystkim pamiętać, że każdy ma własne, niepowtarzalne tempo rozwoju. Dlatego ważne jest, aby nauczyciel dobrze poznał każdego ze swych uczniów poprzez obserwację jego aktywności. We współczesnej pedagogice coraz częściej podkreśla się również potrzebę podmiotowego wychowania i nauczania. Wychowanie, które stawia sobie za cel podmiotowe kształtowanie osobowości ucznia, zakłada, że proces dojrzewania młodego człowieka – to proces przejmowania przez niego w układzie dwupodmiotowej relacji odpowiedzialności za siebie, to coraz szerszy zasięg wymiany wzajemnych wpływów, to taki proces komunikowania się, który pociąga za sobą coraz szersze włączanie się wychowawcy w aktywność wychowanka, a więc jego projekty, problemy na zasadzie partnera, życzliwego obserwatora, doradcy, a nie dozorcy i kierownika. Uczeń jest podmiotem rozwijającym się zarówno w zakresie poznawczego kontrolowania otoczenia, formułowania zadań i stawiania celów ukierunkowanych aktywnością własną lub dzieloną z innymi, jak i w zakresie realizowania wcześniej określonych przez innych czy przez samego ucznia, zadań zmieniających się w warunkach sytuacyjnych. W procesie wychowania należy zatem stwarzać uczniowi jak najwięcej okazji do „bycia podmiotem” i ,,stawania się”, na miarę jego możliwości, a nie tylko kształtować sytuację, w której jest on głównie przedmiotem naszych oddziaływań.
(Foto: Pixabay.com)
